लाडकी बहीण योजनेला स्थगिती
महाराष्ट्र राज्याने गेल्या काही वर्षांत महिला सबलीकरणासाठी अनेक महत्त्वपूर्ण पावले उचलली आहेत. त्यापैकी एक महत्त्वाची योजना म्हणजे ‘लाडकी बहीण योजना’. या योजनेने राज्यातील लाखो महिलांच्या जीवनात आशेचा किरण निर्माण केला होता. मात्र, आता निवडणूक आयोगाच्या निर्णयामुळे या योजनेला तात्पुरती स्थगिती देण्यात आली आहे. या परिस्थितीचा सखोल विचार करताना अनेक महत्त्वाचे मुद्दे समोर येतात.
महाराष्ट्र राज्याच्या महिला आणि बाल विकास विभागाने ही योजना अत्यंत काळजीपूर्वक आखली होती. योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट होते राज्यातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल महिलांना आर्थिक सहाय्य करणे आणि त्यांना स्वावलंबी बनवण्यासाठी मदत करणे. दरमहा १५०० रुपयांची मदत या योजनेअंतर्गत देण्यात येत होती, जी अनेक कुटुंबांसाठी जीवनदायी ठरत होती.
योजनेची व्याप्ती आणि प्रभाव
आकडेवारीवर नजर टाकल्यास या योजनेचा विस्तार लक्षात येतो. सुमारे २ कोटी ३४ लाख महिलांपर्यंत या योजनेचे लाभ पोहोचले होते. ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर या दोन महिन्यांत या महिलांना नियमित हप्ते मिळाले, ज्यामुळे त्यांच्या दैनंदिन जीवनात थोडीफार सुधारणा झाली. विशेषतः ग्रामीण भागातील महिलांसाठी ही योजना वरदान ठरली होती.
स्थगितीमागील कारणे
निवडणूक आयोगाने घेतलेला हा निर्णय पूर्णपणे निवडणूक आचारसंहितेच्या अनुषंगाने आहे. आगामी विधानसभा निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर, अशा प्रकारच्या आर्थिक लाभ देणाऱ्या योजना मतदारांच्या निर्णयावर प्रभाव टाकू शकतात, या विचारातून हा निर्णय घेण्यात आला आहे. हे पाऊल निवडणुकीच्या स्वच्छ आणि निष्पक्ष वातावरणासाठी आवश्यक मानले गेले आहे.
स्थगितीचे परिणाम
या निर्णयाचे सर्वाधिक परिणाम सामान्य महिलांवर होत आहेत. ज्या महिला या मासिक मदतीवर अवलंबून होत्या, त्यांना आता तात्पुरता का होईना, पण आर्थिक धक्का बसला आहे. विशेषतः:
कुटुंबाच्या दैनंदिन खर्चावर परिणाम
मुलांच्या शिक्षणावर होणारा परिणाम
आरोग्यविषयक खर्चांवर होणारा परिणाम
छोट्या बचतींवर होणारा परिणाम
निवडणूक आचारसंहिता संपल्यानंतर ही योजना पुन्हा सुरू होण्याची अपेक्षा आहे. मात्र, या काळात लाभार्थी महिलांनी काही महत्त्वाच्या गोष्टींची दखल घेणे आवश्यक आहे:
१. पर्यायी आर्थिक व्यवस्थापन करणे २. उपलब्ध असलेल्या इतर सरकारी योजनांचा लाभ घेणे ३. स्थानिक स्वयंसहाय्यता गटांशी संपर्क साधणे ४. छोट्या बचतींचे नियोजन करणे
या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे अनेक सकारात्मक परिणाम दिसून आले आहेत:
महिलांमध्ये आर्थिक साक्षरतेत वाढ
स्वयंरोजगाराकडे वाढता कल
बँकिंग सुविधांचा वाढता वापर
महिलांच्या सामाजिक दर्जात सुधारणा
लाडकी बहीण योजना ही केवळ आर्थिक मदतीची योजना नव्हती, तर ती महिला सबलीकरणाच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल होती. तिची तात्पुरती स्थगिती ही निवडणुकीच्या प्रक्रियेतील एक आवश्यक पायरी असली, तरी योजनेचे दूरगामी महत्त्व अबाधित आहे. निवडणूक आचारसंहिता संपल्यानंतर ही योजना पुन्हा सुरू होईल आणि महाराष्ट्रातील महिलांच्या सबलीकरणाच्या प्रवासात आणखी एक महत्त्वाचा टप्पा पूर्ण होईल, अशी अपेक्षा आहे.
